مآثرالسلطانیه
مآثر سلطانیه
برشی از کتاب: در شب نهم شهر شوال، قریب به صبح صادق، به عزم تسخیر قلعۀ ایروان، از اطراف یورش برده، محافظین قلعه نیز که در آرزوی چنین شبی، شبها روز کرده بودند و در تنگنای قلعۀ ایروان همواره به آرزوی جنگ دلتنگ و به جای روسیه پیوسته با بخت خویش در جنگ بودند، از مشاهده این حالت، به نوعی شوق جنگ و تلاش نام و ننگ بر ایشان غالب شد که گویی عاشق هجران کشیده پس از مدتی دیر، باز محبوب خود را در برآورد و با نومیدی از نور بینایی، پس از زمانی دراز به باصره جهان بین دیدهور گشت؛ به یک باز از اطراف و جوانب خنجر آبدار و شمشیر خون افشان و تفنگ شرربار بر کف گرفتند و در برج و باره قلعه آماده کارزار و منتظر کار پیکار صف برکشیدند و لب از غلغلۀ خروش بستند و به عزم صیدافکنی، چون شیران غرین در کمین کین نشستند، تا اینکه تمامت سپاه روس از خندق عبور و با آلات قلعه گیری و نردبانهای مجره شکوه به پای دیوار قلعه رسیدند و از جوانب نردبانها را بر دیوار استوار ساخته، بر فراز قلعه چون دود صعود نمودند. بعد از آن که قدم بر فراز باره نهادند، دلیران اسلام از هر کناره شمع و مشعل برافروختند و بازوی نیرو به دفع روسیه گشودند.
اطلاعات بیشتر
«مآثر سلطانیه» به دستور فتحعلی شاه قاجار ترتیب اثر داده شده و بسیاری از تاریخنگاران از آن استفاده کردهاند، از این رو، این کتابی ارزشمند محسوب میگردد. این کتاب گزارشی دقیق دربارۀ نخستین جنگهای ایران و روسیه، از آغاز تا معاهده گلستان است. عبدالرزاق در آستانه هجوم دوم روسها به ایران درگذشت و نتوانست حوادث دوره دوم جنگها را روایت کند. به دلیل چیرگی عبدالرزاق به ادبیات فارسی و عربی، خواننده با کتابی ادیبانه و پخته رو به رو خواهد بود. در بخشهایی از «مآثر سلطانیه» اشعاری به چشم میخورد که نویسنده ادیبانه متناسب با متن از آنها استفاده کرده است. این کتاب به قلم منشی دربار نوشته شده و از وقایعی سخن میگوید که در هیچ کتاب دیگری مشابه آن پیدا نمیشود. برعکس باقی کتابهای تاریخی که توسط شخص شاه دستور ثبت آنها صادر شده و از بدگویی از دربار و مسائل محرمانه چشمپوشی شده، «مآثر سلطانیه» با موشکافی و ریزبینی به تمامی مسائل وجزئیات دربار و جنگ میپردازد.