چپ و راست

موج‏‌های تحولی که چند سده قبل در اروپا رخ داد و بعدها مدرنیته یا تجدد نام گرفت، اینک سراسر جهان را تحت‌‏تأثیر قرار داده و به رنگ خویش درآورده است. همه ما در عرصه‌‏های گوناگون حیات فردی و جمعی خود با انبوه موارد و مسائلی مواجه می‏‌شویم که اصولاً به همین تمدن مدرن غرب متعلق‌‏اند و اینک به پاره‌‏ای از جهان ما بدل شده‌‏اند. این امر به ابزارهای تکنولوژیک یا نهادها و سازمان‏‌های نوین منحصر نیست، بلکه علاوه بر این‏ها، مفاهیم، ایده‌‏ها و اندیشه‌‏ها را نیز دربر می‌‏گیرد. در مباحث روزانه، در خانه و مدرسه و اتوبوس و اداره وقتی از دعواهای سیاسی و مشکلات اقتصادی و امثال آن‏ها سخن می‏‌گوییم، بسیاری از ارجاعات به مفاهیم و اندیشه‌‏هایی است که به سپهر اندیشه مدرن غرب تعلق دارند. این امر، خواه مطلوب و خواه نامطلوب، بخشی از واقعیت پیرامون ماست.

اما مشکل آنجاست که در اغلب موارد این قبیل استعمال مفاهیم و الفاظ با برخی بدفهمی‌‏ها و قشری‏‌نگری‏‌ها همراه است. ما بدون تذکر به عقبه فکری و تاریخ و تمدنی که این قبیل مفاهیم بدان تعلق دارند، آن‏ها را به کار می‏‌بریم و این نحو استفاده سَرسَری و غیر‏متذکرانه ما را با تناقضات و چالش‌‏های اجتناب‏‌ناپذیری مواجه می‏‌کند؛ مثلاً بسیاری از مشکلات و مسائل موجود در کشور به فقدان «توسعه» نسبت داده شده و از آن به‏‌منزله چاره و حلال همه مسائل یاد می‏‌شود؛ بدون آنکه توجه کنیم که مفهوم توسعه در نسبت با کدام یک از مبادی و مبانی شکل گرفته و با خود چه اقتضائات نظری و عملی‏ای را در‏بر‏دارد. همین وضعیت درباره بسیاری دیگر از اصطلاحات و مفاهیمی از این دست برقرار است.

مجموعه «اندیشه اجتماعی غرب جدید» در پاسخ به چنین آسیبی طراحی و تألیف شده است. در هر‏یک از مجلدات این مجموعه، یکی از مفاهیم یا مباحثات مهم و دامنه‏‌دار اندیشه اجتماعی در غرب بحث و بررسی شده است. جلد نخست به مفهوم «مدرنیته» (تجدد)، جلد دوم به اصطلاحات سیاسی «چپ و راست»، و جلد سوم به مفاهیم «ترقی و توسعه» می‏‌پردازد.